Groei van speciaal basisonderwijs en cluster 4 in de Kop van Noord-Holland heeft meerdere oorzaken

Het samenwerkingsverband Kop van Noord Holland wil graag weten waar de stijging van het aantal verwijzingen naar het speciaal basisonderwijs (sbo) en cluster 4 vandaan komt. Uit onderzoek van het Kohnstamm Instituut blijkt dat aan de stijging van het aantal verwijzingen een samenspel van kindgebonden, gezinsgebonden en schoolgebonden factoren ten grondslag ligt.

Redenen van verwijzen

Belangrijkste doel van het onderzoek was het achterhalen van mogelijke oorzaken van de groei van sbo en cluster 4 in de Kop van Noord Holland. Uit het onderzoek blijkt dat de toename naar speciaal basisonderwijs en cluster 4 niet samenhangt met het verwijzingsgedrag van bepaalde scholen. Over het algemeen lijkt verwijzing, vooral naar cluster 4, op een later tijdstip plaats te vinden: het lijkt erop dat scholen soms (te) lang proberen hun leerlingen met problemen binnen boord te houden.

Er is niet één duidelijke reden voor de stijging van het aantal verwijzingen. Uit de interviews met intern begeleiders blijkt dat er vrijwel altijd sprake is van een samenspel van factoren, zoals:

• kindgebonden factoren: bijvoorbeeld een toename van het aantal leerlingen met gedragsproblemen;
• gezinsfactoren: zoals onveilige thuissituaties en (vecht)scheidingen;
• schoolgebonden factoren: grotere klassen en combinatiegroepen met te veel leerlingen met extra ondersteuningsbehoeften per klas;.

Aandachtspunten voor het reguliere basisonderwijs

Sommige factoren die leiden tot verwijzingen, zoals toegenomen gedragsproblemen, gezinsproblematiek of vluchtelingenkinderen, zijn niet of nauwelijks te beïnvloeden door het samenwerkingsverband. Factoren waar het samenwerkingsverband en de scholen mogelijk wel op kunnen sturen zijn: klassengrootte, de verdeling van leerlingen met extra ondersteuning over de klassen, minder kinderen met een ondersteuningsbehoefte in combinatieklassen, en de inzet van meer handen in de klas via onderwijsassistenten.

Aanpak van het onderzoek

Op zoek naar patronen onderliggend aan de groei van sbo en cluster 4, zijn de verwijzingen van de leerlingen naar sbo en cluster 4 van de afgelopen drie jaar geanalyseerd op herkomst van de leerlingen (school, groep, leeftijd) en redenen voor verwijzen. De leerlingstromen zijn in kaart gebracht en er zijn aanvullende data verzameld door middel van dossieronderzoek. Ook zijn telefonische interviews gehouden met een aantal intern begeleiders.

Opdrachtgever was het samenwerkingsverband Kop van Noord Holland. Het onderzoek maakt deel uit van het evaluatieprogramma Passend onderwijs.